Carta aberta a don Ramón Lamote Miñato, co gallo da Feira do Libro de Lugo (2009), por ser el fillo eximio desta nobre cidade e eu servidor de ambos
Quere a miña fortuna que hoxe veña até esta súa e miña cidade de Lugo para falar de libros e de lectura, como sei que o tema é do seu interese, gózome en me dirixir a vostede, porque sei que é tanto como facelo a todos os lugueses.
Antes de nada debo aclarar que principiei dicindo “esta súa e miña cidade de Lugo” aínda que eu, nacido en Rábade e criado desde a miña máis primeira infancia en Castro de Ribeiras do Lea, tiven sempre como referencia cidadá e capitalina a esta boa cidade de Lugo, aquí, nesta Praza Maior, que sempre chamei Alameda, tiven a revelación divina da miña primeira vocación artística, frustrada ao fin, como tantas na miña vida. Ocorreu que o meu pai, Raimundo de Granda, sempre que podía, nas viaxes que facíamos a Lugo, traíame a este lugar para así poder escoitar a Banda Municipal. Eu admiraba as habelencias dos músicos e amoreábanseme as vocacións coa mesma premura coa que desaparecían: trompetista,non, que hai que soprar moito e non vou ser quen; clarinetista, demasiadas caravillas para tan poucos dedos; percusión, demasiado rápidos os redobres... e así até reparar no director. Ai, iso si! O do carabullo si que serei quen de facelo, así que serei director de orquestra. Non o fun, pero a vocación naceume aquí, foron a vida e o mundo os que ma destragaron.
E dei, querido Lamote, nos libros e na lectura. Neses atados de follas escritas que a vista e o corazón percorren para ir á procura de algo que está a punto de ser e aínda non se sabe que será, como deixou dito Italo Calvino. Porque cada libro é unha promesa, un augurio de coñecemento e de felicidade que, cando se dá, deixa en nós unha dependencia irremediábel xa no que nos quede de vida.
E falar do libro lévanos a falar da libraría e do libreiro. Aquela é o lugar onde habita a palabra, onde se recolle para se nos dar, como se nos deu no evolutivo camiño que nos trouxo a este estado de sermos humanos e agora se nos dá coma aquilo que nos haberá de encamiñar a sermos cada día mellores. E o libreiro e a libreira, esa persoa que nos atenciona, dito isto na lingua do seu oficio e afectos, e nos agasalla co máis prezado presente que pode recibir un lector ou lectora: a comuñón na mesma fe. A ledicia de te saber na presenza dun cómplice, dalguén que, coma ti, axexa por entre as follas a palabra que lle axudará no esforzo por facer real a vida, como ben deixou dito Pessoa.
Porque cando alguén di que o mundo podería existir perfectamente sen libros, tamén nos está a dicir que o podería facer de igual xeito sen o ser humano. E é certo, mais sería outro mundo distinto. Por certo, hai libros que falan de ambas situacións, como sería un mundo sen libros ou sen humanos ou sen calquera das dúas cousas. En todos os casos eses libros pintan unha realidade ben pouco atractiva.
Meu querido amigo Lamote, sabe vostede ben, porque é home sabio e porque é vello, que os libros, lembrando a Ricardo Corazón de León, o rei inglés do corazón fero e valente, que dicía que os libros axúdannos a pensar e o pensamento fainos libres, Porque o pensamento libre é o que nos ceiba da cadea dos dogmas, tantos deles clandestinamente aposentados nos libros, mais tamén o libro contén os esconxuro cabal para calquera dogmática, porque aínda que neles o lector pode adquirir grandes certezas, é tamén no libro onde ha atopar o camiño perfecto para abandonalas.
Entre as personaxes históricas que máis admiro está a mártir da ciencia Hipatia de Alexandría, atracción que coido que vostede comparte. Ela foi un exemplo claro, naquela cidade que acollía o templo do libro no mundo
clásico, reférome á Gran Biblioteca de Alexandría, entregou a súa vida á liberdade de pensamento; o dogmatismo arrincoulle a vida e mesmo ultraxou o seu cadáver na absurda ilusión de que coa súa total desaparición física desaparecería tamén a verdade.
No seu magnífico libro Una historia de la lectura, Alberto Manguel reflexiona sobre un feito que lle contara Borges arredor das manifestacións populistas organizadas en 1950 por Perón contra os intelectuais opostos ao réxime, nas que se berraba “Alpargatas si, libros non” e di: “[...] os que están no poder impulsan activamente a dicotomía artificial entre vida e lectura. Os réximes populares esixen que esquezamos e,
consecuentemente, estigmatizan os libros coma un luxo superfluo; os réximes totalitarios queren que non pensemos e, en consecuencia, prohiben, ameazan, censuran; ambos en xeral precisan que nos fagamos estúpidos e que aceptemos a nosa degradación con docilidade, polo que, loxicamente , alentan o consumo de cousas insubstanciais. En situacións coma esas, os lectores son inevitablemente subversivos.”
Pero tamén nas situacións nas que, coma na actual, están as liberdades fundamentais garantidas polo ordenamento democrático, ler é un acto de rebeldía. Unha actitude de rebelarse contra a superficialidade e a uniformidade que van conformando uns poderes máis ocultos e difusos que fan uso de medios poderosísimos para obter os seus fins de seres o máis iguais posíbel para que respondan demandando con mansedume aquilo que está previsto que queiran. Mesmo na lectura, nos libros. Contra iso dixo Susan Sontang, “a literatura é liberdade” ou, o que ven a ser o mesmo, “a literatura é unha expedición á verdade” que nos deixou escrito Franz Kafka.
Os libros, amigo Lamote, dirixen e ordenan os nosos soños e aí, que lle vou dicir a vostede, solvente debuxante de soños, sobre do asunto, habita o ser humano con alegría e conforto, porque se algo hai ao que nunca renunciará o ser humano é a soñar. A necesitade de soñar é o cerne do instinto de conservación: queremos seguir a vivir para seguir a soñar. E unha das cousas polas que lemos é para recoñecer como nosos os
noso propios soños, que nos chegan reflectidos nos textos literarios. Cada vez que abrimos un libro facémolo para irmos á procura de nós mesmos, para encontrármonos no texto que lemos, para saber que di de nós, para sabernos algo novo do ser que nos habita. Porque ler non é saber que di ou conta o texto, senón que me di, que conta de min que eu aínda non sabía.
E por iso algúns coma vostede e máis eu, escribimos, para lérmonos, porque a escritura non é senón unha lectura que o escritor fai de si mesmo . Escritura e lectura son expedicións que facemos ao lugar onde habita a verdade. Dicía Montaigne que os libros eran o mellor viático que atopara para a humana viaxe da vida, seguramente pensaba nesa fonda viaxe polo interior de si mesmo que nos deixou nos seus Ensaios. E nós para iso emprendemos a viaxe da lectura, que, como deixou dito José Vasconcelos: “Un libro, coma unha viaxe, comézase con inquietude e acábase con melancolía”.
A mesma melancolía, querido don Ramón e a mesma señardade que temos polos libros que aínda non limos, mesmo daqueles que aínda non se escribiron, porque a lectura é un depósito de esperanzas. Un libro é sempre un albur ilusionado. Unha incerteza, unha gozosa aventura de que haberá de conter aquilo que o teu espírito arelaba e necesitaba. Por iso teño o sentimento de eiva irreparábel polas obras perdidas de Esquilo que disque eran oitenta e tres; das obras desaparecidas, pero que sabemos que existiron, de Tito Livio; do primeiro borrador de A revolución francesa de Carlyle que alguén deitou no lume accidentalmente; da segunda parte de Almas mortas de Gogol que, encirrado por un pope fanático, o mesmo autor queimou; de A taberna da Galiana, o libro sempre prometido de Álvaro Cunqueiro ou dos milleiros de volumes da Biblioteca de Alexandría perdidos para sempre...
Porque amamos os libros, amigo Lamote, polo que din de nós, como de nós di a nosa lingua, mais que lle vou dicir a vostede, profesor particular de chairego, da nosa común lingua que vostede non saiba. Del, do noso idioma, tiramos a esencia de nós: somos chairegos porque falamos chairego ou falamos chairego porque somos chairegos, que tanto ten. Pero se iso desaparece, tamén desaparecemos nós, xa nunca máis seremos o que fomos. Somos pacíficos e como tales queremos defender esta nosa lingua, non queremos ofender a ninguén, pero tampouco queremos ser uns individuos inofensivos, incapaces de defender o que é noso, o que nos queren arrebatar e para o que pretenden reservar un trato racista: din que non nos eliminarán, só evitarán calquera contacto con nós e co noso idioma. Coma eses que din non ter nada contra os negros, pero que fiquen en África, que alí é onde teñen que estar.
Lamote, o tempo é de loita, pacífica e incruenta loita, pero firme pelexa polo que é noso. Moitos desprezos e insultos recibiron os nosos pais e avós por mor de usaren esta lingua, non é posíbel que agora renazan os vellos prexuízos lingüísticos en contra do chairego ao abeiro dun señoritismo burrallán, non imos permitir que os apóstolos da ignorancia veñan a predicar que o bon é saber menos, porque nós sabemos que o que sabe chairego, sabe máis que o que non o sabe. E cada vez que alguén di “non o sei” o único que demostra é ignorancia, e cando esa ignorancia se converte en motivo de orgullo, o suxeito fica definido por si mesmo: é un necio. Nós estamos polo chairego e por cantos máis se poidan aprender; estamos porque se lles aprenda aos nenos pequenos, e así vaian preparados para dúas cousas fundamentais na vida, saberen quen son, a que caste
pertencen e teren a cabeciña ben preparada para aprenderen todo o saber do universo. Todo o demais, de sobras o sabe vostede, é unha persoa sentada nas escaleiras, a atrancar o paso para que ninguén poida subir nin baixar.
E teño que me ir despedindo, querido amigo Lamote. Xa só fica por dicirlle que é para min motivo de moita felicidade verme de novo na boa cidade de Lugo que tanto amo, e máis aínda facelo no medio dos libros, das palabras xeradoras e creadoras, no medio deste acubillo dos soños, porque o mellor que os deuses lle
deron aos homes foi o feito de soñar e de poder contar os seus soños. Por todo iso quero aproveitar este acto para manifestar a miña vontade de que me enterren cun libro, non porque eu pense que me vai ser posible lelo,
senón como testemuño final e eterno do meu amor polos libros e pola lectura; como agradecemento aos libros que me fixeron como son e que tanta felicidade me produciron. E estarei, coma Leonor de Aquitania, aquela raíña sabia e arroutada, mai do devandito Ricardo Corazón de León, que repousa na Abadía de Fontevrault,
nun sartego sobre do que podemos ver a súa figura esculpida en pedra e en actitude da lectura eterna da mesma páxina do mesmo libro.
Máis nada, meu amigo e irmao, fágame a graza de lle dar memorias aos amigos comúns e saiba vostede da miña máxima arela de atencionalo nunca por embaixo dos seus moitos merecementos.
Xabier P. DoCampo
Lugo, 16 de maio de 2009.
Foto: Sebas Senande, El Progreso.
O texto lerase na Polavila Docampo 2024.
Comentarios
Publicar un comentario