Xavier Senín e as súas lembranzas con Xabier na Polavila Docampo 2024

Coñecín a Xabier haberá 50 anos. Os nosos destinos cruzáronse ata nacer nunha fonda e sincera amizade. A vida de Xabier abrangueu moitas facetas: foi mestre, fixo cine, traballou no teatro, na radio…

Tiven a honra de coñecer da súa propia boca os seus primeiros contactos coas letras. Aínda que non naceu rodeado de libros, a súa casa non era allea á literatura porque seu pai, muiñeiro, contaba os contos coma ninguén. Escoitar o pai seica era unha verdadeira regalía, e aquel rapaz quedou para sempre enguedellado nas palabras.

Así, coma quen seitura, foi recollendo historias, sucedidos... De Raimundo, o pai gardou o vocabulario do muíño: a canle, as moas, o eixe, o aliviadoiro, o inferno…

Tamén aprendeu de Tomás, o seu padriño zapateiro, que xuntaba arredor da súa banca veciños desexosos de escoitar o que narraba. El ensinoulle o oficio e «o orgullo das cousas ben feitas e rematadas»: a subela, a bigornia, o pau do burro, o sacabocados… Xabier gabábase de saber solar uns zapatos se dispoñía da ferramenta axeitada. Dun e doutro, o Docampo mamou o gusto polas historias ben contadas e aprendeu a difícil técnica do relato oral que os seus mestres dominaban.

Estas experiencias servíronlle, pasados os anos, para contar el mesmo contos, dos que os aquí presentes temos gozado. Foi, sen dúbida, un dos mellores narradores orais deste país. Escoitárono en Madrid, Guadalajara e na Tramuntana mallorquina. Fíxose asiduo nos encontros de Verines. Contou en Portugal dende Vila Real, Porto e Lisboa, até o Algarbe. E seguindo a ruta dos nosos paisanos, atravesou o Atlántico, actuou en Valparaíso e participou nas Feiras do libro de Bos Aires, A Habana e Guadalajara, sempre coas súas historias e relatos do mundo real que lles facían regalar os ollos a rapaces e maiores. Con palabras de Alan Poe, foi quen de “engaiolar a alma co artificio da palabra”.

Accedeu aos libros a través da súa nai, costureira, sensible á boa literatura, que lle recitaba de cor o Cántico espiritual de San Juan de la Cruz.

E chegoulle a hora de sentirse con folgos para imitar os grandes autores que estimaba. O misterio das badaladas, O libro das viaxes imaxinarias, A illa de todas as illas, A nena do abrigo de astracán ata chegar a O pintor cego que o seu compañeiro e amigo, Xosé Cobas, rematou cando el xa nos deixara.

Unha das cousas que Xabier tiña en máis alta estima era o tesouro da amizade. Fomos varias veces con Paco Martín a Madrid para acompañar a Juan Farias. Viaxamos con varios amigos, como Fina, Paco e algunhas persoas máis aquí presentes. Nesas ocasións, antes de irmos para a cama, era o centro do grupo, e enfiaba contos ata ben entrada a madrugada.

Un día do outono de 2009, nunha casa rural de Sober, a noite non comezou coma nas demais viaxes. Ergueuse serio, solemne, fíxose o silencio e anunciou que aquel non sería un serán de contos, pois cumpría falar de algo moi importante, da supervivencia da nosa lingua. Esa noite déronse os primeiros pasos de Prolingua, un proxecto no que el puxo toda a ilusión e empeño.

Remato con palabras súas: «Do noso idioma tiramos a esencia de nós, pero se desaparece, tamén desapareceremos nós e xa nunca máis seremos o que somos. Queremos defender esta nosa lingua, non queremos ofender a ninguén, pero tampouco queremos ser incapaces de defender o que é noso. O tempo é de loita, pacífica e incruenta loita, pero firme pelexa polo que é noso.»

Xavier Senín.

[Foto 1: Xavier Senín e Xabier Docampo en San Simón, Premios Xerais]

[Foto 2: Xabier Docampo, Xavier Senín, Juan Farias e Paco Martín  en Madrid, 2010]

[Foto 3: Na casa rural de Sober, 2009]